BLOG

Insulinooporność – zalecenia dietetyczne

Insulinooporność jest zaburzeniem metabolicznym charakteryzującym się stanem obniżonej wrażliwości tkanek na działanie insuliny. W efekcie poziom glikemii może ulec zaburzeniu. Stan ten powinien być korygowany właściwą dietą, odpowiednio dobraną aktywnością fizyczną i, w razie potrzeby, farmakoterapią. W przeciwnym razie, bardzo często prowadzić będzie do cukrzycy typu 2.

Zaznaczyć należy, że insulinooporność powoduje zaburzenia lipidowe, zaburzenia pracy jajników,  stłuszczenie wątroby, tendencję do tycia, a także pośrednio wpływa na rozwój miażdżycy naczyń krwionośnych . Podstawowym i niezwykle istotnym krokiem, mającym na celu przywrócenie równowagi metabolicznej oraz podniesienie wrażliwości tkanek na działanie insuliny, jest właściwa dieta. Zalecenia dietetyczne są zbieżne z zaleceniami dla osób chorujących na cukrzycę typu 2.  Podstawą diety w insulinooporności są produkty charakteryzujące się niskim indeksem glikemicznym ((IG określa procentowy wzrost stężenia glukozy we krwi, jaki następuje po spożyciu 50 g przyswajalnych węglowodanów) i ładunkiem glikemicznym  (Ig jest  iloczynem indeksu glikemicznego oraz ilości węglowodanów zawartych w danym produkcie, podzielonym przez 100),  bogate w błonnik pokarmowy (minimum 25g dziennie lub 15 g na 1000 kcal diety) i produkty niskoprzetworzone. Podkreśla się bardzo pozytywne znaczenie dużej ilości warzyw oraz ograniczoną ilość owoców. Niezwykle istotne są tutaj zielone warzywa liściaste, które są bardzo dobrym źródłem wit. C, wapnia, kwasu foliowego, karotenu oraz żelaza. Natomiast owoce, będące źródłem cukrów prostych (glukoza i fruktoza) powinny być limitowane, choć stale obecne w diecie, ponieważ są źródłem wielu składników mineralnych, witamin i przeciwutleniaczy. Minimalna dzienna porcja warzyw powinna wynosić 400 g, natomiast dzienna porcja owoców powinna zamykać się w ok. 100 g (proporcja 4:1). Dietę taką powinna charakteryzować niska zawartość produktów obfitujących w  nasycone kwasy tłuszczowe. Zaleca się zastąpienie ich produktami zawierającymi jedno i wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Dieta w insulinooporności nie polega wyłącznie na wyrzeczeniach. W zasadzie jest to dieta uwzględniająca zasady zdrowego odżywiania, w której spożycie pewnych produktów, z uzasadnionych powodów,  zostało dodatkowo ograniczone. Owym ograniczeniem objęte są przede wszystkim produkty zawierające cukry proste, produkty wysoko przetworzone, smażone. Zaleca się także ograniczenie do minimum, a najlepiej wyeliminowanie alkoholu.  Natomiast z produktów zalecanych duży nacisk kładzie się na udział w diecie produktów o wysokiej zdolności pochłaniania rodników tlenowych (ORAC, Oxygen Radical Absorbance Capacity-zdolność pochłaniania reaktywnych form tlenu przez przeciwutleniacze). Mają one istotne znaczenie w łagodzeniu stanu zapalnego, który może przyczyniać się do rozwoju insulinooporności.

Jeżeli chodzi o udział makroskładników to pewnemu ograniczeniu ulega zawartość węglowodanów w diecie. Ich procent spożycia powinien wynosić 45% całkowitej energii, choć może ulec nieznacznemu zwiększeniu, jeśli dieta opierać się będzie na produktach o niskim indeksie glikemicznym.

Istotnym składnikiem diety dla osób z insulinoopornością jest skrobia oporna. Powstaje ona w wyniku schłodzenia produktów skrobiowych (np. ziemniaki). Jej zaletą jest mniejszy wpływ na wzrost stężenia glukozy po posiłku. Warunkiem uzyskania powyższego efektu jest przechowywanie ugotowanych potraw skrobiowych w lodówce przez minimum 12 godzin.

W przypadku zaleceń dotyczących udziału białka w diecie to nie ma wskazań do ograniczania podaży białka zwierzęcego choć obserwuje się korzystne efekty w przypadku zmniejszenia konsumpcji białka pochodzenia zwierzęcego na rzecz białka pochodzenia roślinnego. W niektórych przypadkach bardzo dobre efekty odnotowuje się po wprowadzeniu diety wegańskiej, choć oczywiście jest to kwestia bardzo indywidualna.

Zalecenia dotyczące spożycia tłuszczu są zbieżne z zaleceniami diety cukrzycowej. Procent ich spożycia powinien wynosić 30-35% całkowitej energii. Tłuszcze nasycone powinny stanowić mniej niż 10% , między innymi ze względu na działanie aterogenne oraz zmniejszające wrażliwość tkanek na działanie insuliny  Udział tłuszczu w diecie może ulec nieznacznemu  zmniejszeniu w przypadku diety redukcyjnej.  Bardzo ważne jest spożywanie produktów bogatych w wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, ze względu na ich działanie przeciwzapalne oraz zwiększające wrażliwość tkanek na insulinę.

Ogólne zalecenia dotyczące diety w insulinooporności

  • posiłki spożywaj regularnie i o stałych porach
  • nie podjadaj między posiłkami
  • do każdego posiłku jedz warzywa
  • co najmniej 2 razy w tygodniu jedz tłuste ryby morskie
  • ogranicz do minimum spożycie produktów o wysokim indeksie glikemicznym, szczególnie suszonych owoców, a cukier i słodycze najlepiej wyeliminuj z diety
  • unikaj potraw smażonych. Podstawową techniką obróbki cieplnej powinno być gotowanie lub gotowanie na parze
  • spożywaj pieczywo pełnoziarniste, najlepiej żytnie, a także gruboziarniste kasze, płatki owsiane zwykłe, a od czasu do czasu, brązowy ryż
  • spożywaj suche nasiona roślin strączkowych (są doskonałym źródłem białka)
  • jeśli pijesz mleko to ogranicz jego udział na rzecz jogurtów i kefirów naturalnych. Mleko zawiera laktozę (cukier prosty), a ponadto ma działanie insulinogenne.
  • szczególnie zadbaj o odpowiedni udział w diecie takich składników mineralnych jak:
  • Żelazo (natka pietruszki, suche nasiona roślin strączkowych, zielone warzywa, czerwone mięso, produkty pełnoziarniste)
  • Magnez (banany, orzechy, rośliny strączkowe, kakao, pestki słonecznika, awokado, pomidory)
  • Cynk (pieczarki, czosnek, produkty pełnoziarniste, ryby, jajka, owoce morza, rośliny strączkowe)
  • Selen (mięso, ryby, owoce morza, produkty pełnoziarniste)

Ponadto:

  • regularnie uprawiaj aktywność fizyczną
  • wysypiaj się
  • w miarę możliwości unikaj stresu

Źródła:

  1. Jarosz M., 2017. Dietetyka, żywność, żywienie w prewencji i leczeniu. Wydawnictwo Instytutu Żywności i Żywienia
  2. Stolińska-Fiedorowicz H., 2018. Insulinooporność leczenie i dieta. Wydawnictwo Zwierciadło Sp. Z o.o.