Wdrożenie prawidłowo zbilansowanej diety redukcyjnej jest jednym z podstawowych działań mających na celu powrót do prawidłowej masy ciała. W przypadku osób otyłych często niezbędna jest również opieka psychologiczna. W razie potrzeby stosuje się także leczenie farmakologiczne.
Na kształtowanie masy ciała wpływa szereg czynników biopsychospołecznych. Sam mechanizm powstawania otyłości stanowi temat na odrębny wpis.
Warto przypomnieć, że otyłość jest chorobą przewlekłą charakteryzującą zwiększeniem poziomu tkanki tłuszczowej w ciele i jest efektem nadmiernego wypełnienia triacyloglicerolami już istniejących komórek tłuszczowych (hipertrofia) lub tworzenia nowych (hiperplazja), albo jest efektem obu tych zjawisk jednocześnie
Według licznych badań nadwaga i otyłość kojarzą się ze zwiększoną umieralnością z powodu chorób przewlekłych, szczególnie układu krążenia, cukrzycy i chorób pęcherzyka żółciowego.
Poniżej zostały opisane pokrótce przyczyny niepowodzeń w zakresie stosowania diet o ujemnym bilansie energetycznym.
W wielu przypadkach osoby dotknięte problemem otyłości podejmowały wcześniej kilka, a nawet kilkanaście nieudanych prób odchudzania.
W tym miejscu warto podkreślić, że, osoby otyłe które kolejny raz stosują bardzo niskokaloryczną dietę, zdecydowanie wolniej tracą masę ciała, chociaż deficyt energetyczny jest na tym samym poziomie, co podczas stosowania redukcji po raz pierwszy.
Wśród przyczyn niepowodzeń związanych ze stosowaniem diet odchudzających można wymienić:
- brak jasno określonego celu związanego z odchudzaniem
- brak planu działania
- wyniesione z dzieciństwa niewłaściwe nawyki żywieniowe
- stosowanie nadmiernych restrykcji
- chęć szybkiej redukcji masy ciała
- nieumiejętne oszacowanie własnych zasobów psychoenergetycznych
- rozpoczynanie diety redukcyjnej w trudnym momencie życia (stres, obciążenie emocjonalne, duża ilość obowiązków)
- nieznajomość zasad zdrowego żywienia
- nierealne oczekiwania
- podejście do procesu odchudzania na zasadzie „wszystko albo nic”
Dodatkowymi czynnikami, związanymi z uwarunkowaniami osobniczymi, mogą być: mniejsza niż przeciętnie spoczynkowa przemiana materii i mała termogeneza poposiłkowa.
Optymalnym rozwiązaniem dla osoby otyłej, pragnącej zredukować masę ciała, jest możliwość skorzystania z pomocy interdyscyplinarnego zespołu składającego się z lekarza, psychologa i dietetyka/psychodietetyka. Działanie wspierające ma wprowadzenie efektywnej motywacji, modyfikacja przekonań oraz praca z emocjami.
Utrata motywacji do odchudzania jest często konsekwencją braku określonego celu i planu działania. Jego określenie, podział na poszczególne etapy, edukacja żywieniowa, czy kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych sprzyjają osiągnięciu zamierzonego efektu.
Pomocne jest ustalenie w jakim momencie życia pojawił się problem z nadmierną masą ciała. Czy jest on związany z jakimiś konkretnymi wydarzeniami i doświadczeniami, czy może w naszym życiu był obecny „od zawsze”. Wówczas warto wziąć pod uwagę podatność genetyczną, mającą istotne znaczenie w rozwoju otyłości.
Jeżeli chcemy, aby kolejna próba redukcji masy ciała zakończyła się pozytywnie warto skorzystać z pomocy dietetyka i psychologa. Natomiast w przypadku pojawienia się problemów zdrowotnych konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem. Pamiętajmy również o kilku podstawowych zasadach, które sprzyjać będą procesowi odchudzania:
- ustalenie czynników, których konsekwencją jest nadmierna masa ciała (w wielu przypadkach jest to długotrwały dodatni bilans energetyczny i/lub brak regularnej aktywności fizycznej)
- określenie, które z tych czynników są od nas zależne (warto wiedzieć na co mamy realny wpływ i na tym skupić swoje działanie)
- określenie z jakich powodów chcemy zredukować masę ciała (nie powinny to być tylko motywy związane z zewnętrznym wizerunkiem, ale również takie wartości jak zdrowie, poprawa samopoczucia, jakość relacji z najbliższymi itp.). Jednocześnie nie należy zapominać, że uzyskanie oczekiwanego efektu dotyczącego sylwetki nie rozwiąże ewentualnych problemów w sferze prywatnej czy zawodowej. Owszem, może wpłynąć na zwiększenie efektywności i umocnienie pozycji zawodowej. Jednak zmiana masy ciała nie oznacza zmiany sposobu postrzegania rzeczywistości i umiejętności radzenia sobie z problemami
- kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych, które obejmują spożywanie regularnych, zbilansowanych posiłków, unikanie podjadania, spożywanie odpowiedniej ilości błonnika pokarmowego, właściwe nawodnienie organizmu, unikanie konsumpcji węglowodanów prostych oraz produktów o wysokim indeksie glikemicznym
- unikanie zbyt restrykcyjnej diety (deficyt energetyczny powinien być prawidłowo oszacowany, ponieważ zbyt niska podaż kalorii nie tylko zwolni tempo metabolizmu, ale może sprzyjać pojawieniu się problemu kompulsywnego jedzenia)
- eliminowanie pokus
- branie pod uwagę ewentualnych potknięć, które nie oznaczają porażki, są natomiast naturalnym etapem każdego procesu
- unikanie podczas jedzenia tzw. dystraktorów, czyli czynników rozpraszających (czytanie książki, oglądanie TV)
- w momentach napięcia i stresu stosowanie technik relaksacyjnych oraz koncentrowanie się na czynnościach, które nas odprężają i sprawiają nam przyjemność.
Nie zapominajmy, że równie dużym wyzwaniem co redukcja masy ciała jest jej utrzymanie. O pełnym sukcesie możemy mówić, gdy uzyskany efekt utrzymuje się przez co najmniej rok. Oczywiście im dłużej zachowamy ten stan, tym korzystniej. Miejmy przy tym na uwadze, że prawidłowa masa ciała to nie tylko atrakcyjny wygląd. To przede wszystkim klucz do dobrego zdrowia, długowieczności, sprawności fizycznej i intelektualnej oraz dobrych relacji z otoczeniem. Wszystko to przekłada się na jakość i komfort życia, o który w obecnych czasach dość trudno.